RYDZYNY - CMENTARZ EWANGELICKI
N 51° 37' 39" ● E 19° 24' 23"
Jesteś we wschodniej części wsi Rydzyny, na pograniczu dawnych Rydzyn Dolnych (najstarszej części miejscowości) i Rydzyn Średnich. Przystanek zlokalizowano obok cmentarza ewangelickiego założonego w początkach XIX stulecia. W przeszłości obok cmentarza znajdowała się osada szkolna, stała tu pierwsza we wsi szkoła ewangelicka.
CMENTARZ EWANGELICKI W RYDZYNACH
Cmentarz ewangelicki w Rydzynach znajduje się na północny wschód od centrum wsi, przy lokalnej drodze do Prawdy, około 600 metrów od głównego skrzyżowania w Rydzynach. Ma powierzchnię około 0,3 hektara i kształt prostokąta o dziś już ledwo czytelnym rozplanowaniu. Jeszcze latach 90 XX wieku był ogrodzony drewnianym płotem - jak napisano wówczas - "w stanie daleko posuniętego zniszczenia". Nekropolię porasta w większości dębowy starodrzew, a także liczne dziś krzewy-samosiejki.
Cmentarz i osada szkoły niemieckiej na najstarszym zachowanym planie Rydzyn z 1804 roku
Rydzyński cmentarz ewangelicki jest najłatwiej rozpoznawalną pamiątką po dawnych osadnikach niemieckich i ich potomkach, mieszkających niegdyś w Rydzynach i okolicy. Zachowały się murowane schody oraz 4 filary dawnej bramy i furt cmentarnych.
W przedniej części cmentarza znajduje się najstarszy zachowany, niestety znacznie uszkodzony nagrobek Johanna Gottlieba Pudryckiego pochodzący z 1886 roku, wykonany przez znaną łódzką firmę kamieniarską Fiebigera, a tuż obok nagrobki Samuela Pudryckiego z 1899 roku oraz Karoliny Pudryckiej z d. Arndt, zmarłej w 1904 roku. Nagrobki te są cennymi przykładami sztuki sepulkralnej.
Cmentarz ewangelicki w Rydzynach - nagrobki Pudryckich
Zachowanych grobów należących do rodziny Pudryckich jest na cmentarzu najwięcej. Można je znaleźć również w najlepiej zachowanej części cmentarza znajdującej się nieco dalej, przy wyraźnej poprzecznej alejce. Na nagrobkach spotkać można tu takie nazwiska mieszkańców jak: Hemmer, Meier, Riemer, Schultz (również: Szulc), Sturzbecher, Klingert, Liedke (Litke), Bajerke, Dummel i innych.
Pochówków dokonywano tu również po drugiej wojnie światowej, m.in. w 1953, 1957, 1961, 1974, 2008, 2009, a ostatnio w 2017 roku. Formalnie bowiem cmentarz ewangelicki w Rydzynach jest czynny do dzisiaj i - tak jak dawniej - podlega parafii ewangelicko-augsburskiej w Pabianicach.
● Kwatera z I wojny światowej na cmentarzu w RydzynachPrzy zachodnim skraju cmentarza, kilkanaście metrów za polaną z największym zgrupowaniem nagrobków, blisko dawnego ogrodzenia nekropolii, znajdują się dwie zachowane mogiły nieznanych żołnierzy rosyjskich poległych w czasie I wojny światowej, zwieńczone typowymi, pionowymi nagrobkami betonowymi. Odnaleźć je można idąc ścieżką na wprost od wejścia na cmentarz.
Kwatera z I wojny światowej na cmentarzu ewangelickim w Rydzynach
Na lewo od wejścia na cmentarz znajduje się pusty dziś fragment pola ornego. To tu właśnie znajdowała się osada szkolna, zaznaczona na planie Rydzyn z 1800 roku. Do lat 60 XIX wieku znajdująca się tu szkoła ewangelicka była jedyną placówką szkolną w Rydzynach, wtedy to rosyjskie władze oświatowe zadecydowały o powstaniu we wsi oddzielnej szkoły katolickiej.
Do nauczyciela szkoły niemieckiej przynajmniej w XIX stuleciu, należała również opieka nad cmentarzem. On sam, obok prowadzenia lekcji języka niemieckiego, uczył religii i śpiewu, przewodził modlitwom, czytał Biblię oraz intonował śpiewy. Mógł też w ograniczony sposób celebrować chrzty i pogrzeby, a w funkcjach administracyjnych był reprezentantem pastora. 
Miejsce po szkole ewangelickiej w Rydzynach
Szkoła w Rydzynach (podobnie jak w innych wsiach) była równocześnie domem modlitwy. Tu zapewne, w czasach, gdy nie było jeszcze parafii ewangelickiej w Pabianicach, kilka razy w roku odprawiał nabożeństwa pastor luterański, który, podobnie jak do Pawlikowic, przyjeżdżał tu w pierwszych latach XIX wieku z garnizonu wojsk pruskich w Piotrkowie.
Kolejny przystanek:
3. RYDZYNY - BIESAGA
N 51° 36' 25" ● E 19° 22' 38"
Opracowanie: Piotr Sölle
Współpraca: Grzegorz Jagusiak
Zdjęcia: Piotr Sölle
© Wszelkie prawa zastrzeżone
Bibliografia:
● Szurczak H., Cmentarz rodzinny w Rydzynach, [w:] Nasza Gmina Pabianice, nr 1/2019;
● Wiejskie cmentarze ewangelickie województwa łódzkiego -www.cmentarzeewangelickie-lodzkie.pl - strona internetowa Bartka Bijaka;
● Zabytkowe cmentarze i mogiły w Polsce. Województwo Łódzkie, oprac. A. Lewkowska i W. Walczak, Warszawa 1996;
oraz
● Materiały własne Piotra Sölle